Giai đoạn úm ngan (từ 1–28 ngày tuổi) được xem là thời kỳ cực kỳ nhạy cảm, quyết định trực tiếp đến tỷ lệ sống sót và sức khỏe ban đầu của đàn ngan con. Ngan con mới nở 1 ngày tuổi vẫn đang phụ thuộc hoàn toàn vào việc điều chỉnh thân nhiệt, dung nạp dinh dưỡng và thích nghi với môi trường bên ngoài.
Nếu không biết cách úm ngan con mới nở đúng chuẩn, chăn nuôi sẽ gặp rủi ro cao: ngan dễ bị hạ thân nhiệt, suy dinh dưỡng, mắc các bệnh hô hấp, tiêu chảy, thậm chí tỷ lệ chết có thể lên đến 20–30% trong tuần đầu tiên. Chính vì thế bài viết dưới đây sẽ cung cấp hướng dẫn cách úm ngan con mới nở 1 ngày tuổi từ góc độ chuyên sâu của một bác sĩ thú y.
Dựa trên kiến thức khoa học và kinh nghiệm thực tế, bài viết sẽ giúp người chăn nuôi:
Chuẩn bị môi trường úm đạt chuẩn về nhiệt độ, độ ẩm, ánh sáng, thông gió.
Chọn lựa ngan con khỏe mạnh ngay sau khi nở.
Thiết lập chế độ cho uống, cho ăn phù hợp.
Theo dõi, xử lý sớm các dấu hiệu bất thường.
Áp dụng các lưu ý chuyên sâu giúp nâng cao tỷ lệ sống và phát triển đồng đều.
Ngày nở chính xác: Ưu tiên những ngan con nở vào ngày thứ 34–35 của trứng. Đây là thời điểm phôi đã phát triển hoàn thiện, giúp ngan con sinh ra khỏe mạnh hơn.
Biểu hiện bên ngoài: Mắt sáng, lông tơ phẳng mượt, da bụng hồng hào, chân mập mạp, dáng đi nhanh nhẹn. Những con có dấu hiệu lông rối, chân yếu, phần rốn chưa khép kín hoặc kích thước quá nhỏ cần loại bỏ để tránh tốn công chăm không hiệu quả.
Độ bền cơ thể: Quan sát vài phút sau khi nở, ngan con có thể tự đứng vững, di chuyển quanh ổ ấp là dấu hiệu tốt. Nhờ lợi dụng khả năng chọn lọc ban đầu, bạn sẽ có đàn ngan con đồng đều về kích cỡ, sức đề kháng cao.
Khi nhận báo từ bên ấp trứng hoặc trại nở, tránh đổ mạnh trại (ổ) khiến ngan con hoảng lắng.
Nếu có nhóm ngan con quá nhỏ hoặc yếu, hãy tách riêng một khu vực riêng bên trong chuồng úm để chăm sóc cá thể, tránh để chúng bị chen lấn, ép tụ vì nghẹt chỗ.
Trước khi chuyển hoàn toàn sang chuồng úm, nên để ngan con nghỉ trong thùng vận chuyển kín gió vừa phải (ngăn cản gió lạnh), đặt nơi khô ấm khoảng 30–60 phút để giảm stress, giúp chúng ổn định thân nhiệt trước khi tiếp xúc môi trường mới.
Nếu bà con đang muốn bắt đầu nuôi giống ngan mà chưa tìm được đơn vị cung cấp uy tín. Hãy liên hệ ngay với Trại Giống Bảo Việt – đơn vị chuyên cung cấp giống gia cầm uy tín hàng đầu hiện nay. Chúng tôi cam kết cung cấp giống ngan được phân loại kỹ trước khi giao. Tư vấn kỹ thuật nuôi miễn phí, hỗ trợ chăm sóc đàn ngan trong suốt quá trình nuôi. Mức giá cạnh tranh, hỗ trợ số lượng lớn cho trang trại và hộ nuôi.
Vị trí chuồng: Ưu tiên khu vực cao ráo, thoáng mát, tránh nơi dễ ngập úng sau mưa. Chuồng nên đặt trên nền xi măng hoặc nền đất đã nện chặt, có độ dốc nhẹ để dễ thoát nước nhưng vẫn giữ khô ráo.
Hướng chuồng: Hướng Đông Nam là tối ưu để đón nắng buổi sáng (giúp ngan con ấm lên tự nhiên), đồng thời hạn chế gió lạnh từ hướng Bắc.
Kích thước & quây úm: Với đàn khoảng 10–15 ngan con 1 ngày tuổi, thiết kế quây úm (cót quây) cao 0,5 m, dài 1,5–2 m, diện tích khoảng 0,7–1 m². Vật liệu quây có thể là tre, nứa, tấm gỗ ép hoặc vải bạt dày. Điều quan trọng là đảm bảo không có khe hở khiến gió lùa trực tiếp, nhưng vẫn giữ thông gió nhẹ nhàng. Nền chuồng trải chất độn giúp giữ ấm, hút ẩm tốt.
Chuẩn bị trước khi úm: Dọn dẹp toàn bộ chuồng: Loại bỏ phân, rác, chất độn cũ rồi quét rửa sạch.
Phun sát trùng: Sử dụng dung dịch formalin 0,05–0,1% hoặc Chlorine (Cloramin B) pha nồng độ theo hướng dẫn nhà sản xuất. Để ít nhất 10–14 ngày cho chuồng khô ráo, mầm bệnh bị tiêu diệt hoàn toàn.
Quét vôi bột: Phủ lớp vôi bột mỏng lên thành và nền chuồng trong 3–5 ngày liên tiếp. Vôi bột cơ bản có tác dụng diệt khuẩn, nấm mốc tồn đọng. Sau đó, quét sạch lớp vôi dư để tránh làm kích ứng da và đường hô hấp của ngan con.
Loại chất độn: Trấu, rơm rạ khô, mùn cưa hoặc cỏ khô sạch, đã phơi nắng, xử lý qua khử trùng (phun Cloramin B hoặc để rất khô tự nhiên).
Độ dày lớp đệm lót: 7–10 cm để vừa giữ ấm, vừa thấm hút phân, nước tiểu.
Kiểm soát độ ẩm: Đệm lót phải luôn khô ráo. Nếu phát hiện khu vực ẩm ướt, mốc, hoặc bắt đầu bốc mùi, cần vét bỏ lớp bị ướt, thay mới ngay. Viêm phổi, nấm phổi ở ngan con thường khởi phát khi nền ẩm.
Đèn sưởi hồng ngoại (200 W): Bật trước khi đưa ngan con vào chuồng khoảng 2 giờ, nhằm ổn định nhiệt độ ở mức 36–37 °C. Treo đèn cách mặt sàn 0,5 m, sao cho ánh sáng và nhiệt độ trải đều khắp khu quây. Mật độ khoảng 10 W/m², tương đương 15–20 lux/m². Tránh để ngan con dồn chật dưới đèn, dễ bị nóng quá và bỏ ăn.
Ánh sáng: Trong tuần đầu (1–7 ngày): Giữ chiếu sáng 24/24 để ngan con dễ tìm nguồn nước, thức ăn và duy trì vận động. Đồng thời, có thể quan sát kịp thời các dấu hiệu bất thường.
Sau tuần đầu: Giảm thời gian chiếu sáng xuống 20 giờ/ngày, tắt đèn 4 giờ còn lại để ngan con nghỉ ngơi.
Máng uống: Dùng máng dung tích 1,5 L (1 cái cho 25–30 ngan con), đảm bảo tỷ lệ 30 con/máng. Có thể đặt thêm khay chứa nước nhỏ bên dưới để chặn rơi vãi. Nước cho ngan con mới nở phải là nước sạch (nước máy để lắng, nước giếng khoan đã đun sôi để nguội). Tránh dùng nước ao hồ, ao tù hoặc nước lâu ngày, dễ nhiễm vi khuẩn. Thay nước 2–3 lần/ngày; vào mùa nắng nóng (trên 35 °C), nên thay 4–5 lần/ngày để nước luôn mát, tránh ngan uống nước nóng gây sốc nhiệt.
Bổ sung điện giải và vitamin: Pha sau 30–60 phút kể từ lúc thả ngan con vào quây: phối T-Colervit (hoặc Vitamin A, D, E dạng nước), Super Vitamin, Glucose KC và bột điện giải (ORS) theo tỉ lệ khuyến nghị. Việc này giúp ngan con bù nước, bổ sung khoáng chất, giảm stress khi chuyển chuồng. Quan sát thấy ngan tản đều trong quây (không dồn tụm) là dấu hiệu thể hiện nhiệt độ và chất lượng nước uống phù hợp.
Máng ăn: Chờ từ 12–18 giờ sau khi uống nước mới cho ngan con ăn bữa đầu tiên. Lý do là để tụy, gan trong cơ thể dùng hết chất dinh dưỡng dự trữ từ túi lòng đỏ, hạn chế nguy cơ rối loạn tiêu hóa.
Thức ăn ban đầu: Các loại dễ tiêu hóa như cơm nát, bún ngâm mềm, gạo tấm ngâm nước ấm. Tránh dùng cám viên công nghiệp ngay ngày đầu vì hệ tiêu hóa chưa thích nghi.
Chia thành nhiều bữa nhỏ (4–5 bữa/ngày): Mỗi bữa chỉ cho một lượng nhỏ, tránh ăn quá no dẫn đến tiêu chảy. Sau khi hệ tiêu hóa ổn định (khoảng 5–7 ngày), có thể chuyển dần sang cám mịn chuyên dụng cho ngan con.
Ngày thứ 1 (1 ngày tuổi): Duy trì nhiệt độ ổn định ở 36–37 °C trong toàn bộ 24 giờ đầu.
Ngày 2–3: Giảm nhẹ nhiệt độ xuống 32–35 °C để ngan con từ từ quen với môi trường bớt ấm.
Theo tiến trình tuổi: Tuần 1 nhiệt độ đảm bảo ở 32–35 °C. Tuần 2 nhiệt độ đảm bảo ở 30–32 °C. Tuần 3 nhiệt độ đảm bảo ở 28–30 °C. Tuần 4 nhiệt độ đảm bảo ở 26–28 °C. Sử dụng nhiệt kế hồng ngoại cầm tay hoặc nhiệt kế cột nhiệt lắp cố định, đo ở chính giữa khu quây, cách mặt đệm 10–15 cm để đảm bảo tính chính xác.
Giữ độ ẩm tương đối của chuồng úm trong khoảng 60–70%.
Nếu độ ẩm vượt quá 70%, cần ngay lập tức: vét bỏ lớp đệm lót ẩm, thay mới chất độn khô, đồng thời kiểm tra nguyên nhân (rò nước, nước uống tràn ra hay độ ẩm tăng do thời tiết ẩm ướt).
Nền chuồng phải luôn khô ráo để hạn chế viêm phổi, nấm phổi ở ngan con.
Không để gió lùa trực tiếp: Loại bỏ mọi khe hở dưới sàn hoặc giữa các bảng quây. Nếu cần, sử dụng rèm nhựa trong hoặc vải bạt dày để che chắn, ngăn luồng gió lạnh.
Quạt thông gió mặc định: Nếu chăn nuôi quy mô lớn (trên 100 ngan), có thể lắp quạt thông gió tốc độ thấp để đảm bảo trao đổi không khí, giảm tụ hơi nóng và CO₂. Tuy nhiên, quạt phải đặt sao cho không trực tiếp thổi vào ngan con, tránh gây tổn thương hô hấp do gió lạnh thổi mạnh.
Ngày đầu (1 ngày tuổi): Chiếu sáng 24/24 để ngan con dễ tìm nước, thức ăn và bạn có thể quan sát sát hành vi, phát hiện sớm dấu hiệu mệt mỏi, yếu ớt.
Sau ngày đầu: Giảm dần thời gian chiếu sáng. Tuần 1 duy trì 22–24 giờ; tuần 2 giảm còn 20–22 giờ; tuần 3–4 có thể điều chỉnh theo nhu cầu ánh sáng thực tế nhưng không thấp hơn 16 giờ/ngày.
Sau khi thả ngan con vào quây: Cho uống nước pha điện giải, vitamin liên tục trong 3–4 giờ đầu tiên. Việc này giúp bù dịch nhanh, kích thích lưu thông máu, hỗ trợ điều chỉnh thân nhiệt.
Nhiệt độ nước: Cân đối ở 30–32 °C vào buổi sáng; trưa hạn chế nước quá lạnh để tránh sốc; chiều có thể cho nước mát một chút để điều hòa thân nhiệt.
Tần suất thay nước: Tối thiểu 2–3 lần/ngày. Vào mùa nóng (trên 35 °C), tăng lên 4–5 lần/ngày, đảm bảo nước luôn sạch và mát. Dùng máng uống có mái che hoặc đặt ở chỗ bóng râm để giữ nhiệt độ nước ổn định.
Lý do chờ 12–18 giờ: Túi lòng đỏ (yolk sac) trong cơ thể ngan con chứa dinh dưỡng dự trữ đủ cho 36–48 giờ đầu. Cho ăn quá sớm sẽ làm cơ quan tiêu hóa chưa kịp hoàn thiện hoạt động dễ bị tiêu chảy, loạn khuẩn.
Cơm nát hoặc bún lọc ngâm nước ấm mềm.
Gạo tấm ngâm nở mềm, trộn thêm men vi sinh (probiotic) dạng bột nếu có.
Rải thức ăn thành lớp mỏng trên khay nông để ngan con dễ tiếp cận.
Chia nhiều bữa nhỏ: 4–5 bữa/ngày, mỗi bữa chỉ đủ cho đàn 10–15 con, không nên để thức ăn quá đầy khay gây ẩm mốc, ôi thiu.
Bổ sung men tiêu hóa (probiotics): Suốt 3–5 ngày đầu, trộn thêm Probiotic (Lactobacillus, Bacillus subtilis) vào thức ăn hoặc pha vào nước uống để cân bằng hệ vi sinh đường ruột, giảm nguy cơ tiêu chảy.
Chế độ thức ăn dạng bột/viên (giai đoạn tuần 2–4): Khi hệ tiêu hóa dần hoàn thiện:
Tỉ lệ phối trộn (có thể tham khảo): Thóc 55–60%, đỗ tương (đã nấu chín, phơi ráo) 20%, cám tẻ 15%, bột cá chất lượng cao 5–7%, premix khoáng–vitamin 2–3%.
Giảm dần thành phần thức ăn mềm, tăng dần cám mịn để ngan co thể tiêu hóa và hấp thu tối ưu chất đạm, năng lượng.
7–10 ngày tuổi: Tiêm vaccine phòng viêm gan, tụ huyết trùng, dịch tả hoặc các bệnh đặc hiệu theo khuyến nghị của cơ quan thú y địa phương.
Bổ sung vitamin A, D, E: Đặc biệt vào thời tiết lạnh hoặc chuồng úm chưa đảm bảo tuyệt đối khô ráo, thiếu vitamin này sẽ dễ suy giảm sức đề kháng.
Tạo tiền đề miễn dịch: Việc cho uống men tiêu hóa, điện giải và vitamin từ ngày đầu sẽ giúp hệ miễn dịch của ngan con phát triển vững chắc trước khi tiêm vaccine.
Quan sát hành vi: Ngan con tụ tập dưới bóng đèn nhiều, xúm lại chật chội → báo hiệu thiếu nhiệt. Ngan con dạt ra xa bóng đèn, bám sát mép quây → báo hiệu quá nóng. Những con lừ đừ, ít vận động, lông xù, lỗ mũi chảy nước → có thể chuẩn bị mắc bệnh hô hấp.
Phân dạng tốt đối xứng màu vàng sáng, kết cấu hơi ẩm, không bọt.
Phân lỏng, có bọt, màu xám, đen hoặc trắng → dấu hiệu tiêu chảy, rối loạn đường ruột hoặc nhiễm khuẩn.
Nếu phân bất thường, cần tạm ngưng cho ăn thức ăn mới, pha thêm men tiêu hóa vào nước uống, cân nhắc sử dụng kháng sinh theo chỉ định bác sĩ thú y.
Viêm phổi, hô hấp: Khi ngan có dấu hiệu tiếng khò khè, rét run, bật cổ ép sát sàn, há mỏ thở, lông xù. Bà con cần tăng nhiệt độ chuồng lên 1–2 °C, kiểm tra độ ẩm, ngừng cho quạt thổi trực tiếp, bổ sung vitamin C và điện giải, tách riêng cá thể nặng để điều trị kịp thời.
Tiêu chảy: Nguyên nhân thường do nước uống không sạch, thức ăn ôi, hệ vi sinh đường ruột chưa hoàn thiện. Lúc này bà con cần thay nước sạch liên tục, ngừng thức ăn khô, chỉ cho uống nước pha Probiotic. Nếu cần, dùng kháng sinh đồ theo chỉ định thú y.
Stress nhiệt (mùa hè nóng): Nếu nhiệt độ chuồng >35–36 °C, phải tắt bóng sưởi, dùng quạt thông gió, phun sương làm mát nhẹ nhàng, bố trí máng nước nằm dưới bóng mát, bổ sung điện giải vào nước cho ngan uống.
Ghi chép chi tiết: Lượng nước uống/ngày (0,3–0,4 L/con/ngày ở tuần đầu), khối lượng thức ăn tiêu thụ/ngày (khoảng 15–20 g/con/ngày đối với thức ăn mềm).
Mục đích: So sánh lượng ăn uống thực tế với tiêu chuẩn để đánh giá lưu thông thức ăn, hệ tiêu hóa và sự hấp thu dinh dưỡng.
Kiểm tra số lượng hàng ngày: Ghi rõ ngày giờ, số con chết hoặc yếu, nguyên nhân sơ bộ (nhiệt độ, bệnh lý, vật nuôi khác đè, hụt nước).
Phân tích nguyên nhân: Xác định xem tỷ lệ chết do chăm sóc sai, chuồng không đạt chuẩn hay do bệnh dịch (nếu có nhiều ca cùng ngày, cùng triệu chứng, cần báo ngay cơ quan thú y địa phương).
Sau 7 ngày: Cân trọng lượng mẫu 10–15 con ngẫu nhiên, ghi lại trung bình và độ lệch. Với đàn khỏe mạnh, sai số không quá 10%. Những con thấp còi (<70% trọng lượng trung bình) nên tách riêng cho chăm sóc đặc biệt, bù điện giải và dinh dưỡng cô đặc.
Sau 14 ngày: Nếu đa số ngan đạt kích thước đồng đều, chứng tỏ chương trình cách úm ngan 1 ngày tuổi đã thành công. Nếu vẫn còn chênh lệch lớn (>15–20%), cần đánh giá lại quy trình sưởi, thức ăn và tỷ lệ tách chăm sóc cá thể yếu.
Thiết bị chính: Đèn sưởi hồng ngoại, quạt thông gió, thiết bị pha điện giải, thiết bị đo nhiệt độ/vệ sinh.
Giải pháp: Luôn có máy phát điện dự phòng hoặc hệ thống ắc quy để tránh mất điện đột ngột. Việc mất điện đột ngột sẽ làm nhiệt độ chuồng giảm nhanh, ngan con co rúm, dễ chết rét.
Men vi sinh (Bacillus subtilis, Lactobacillus spp.): Rải một lớp mỏng lên chất độn chuồng mỗi tuần một lần.
Tác dụng: Giúp phân hủy chất hữu cơ, giảm mùi hôi, ngăn ngừa vi khuẩn gây bệnh phát triển. Đồng thời, vi sinh vật này còn cải thiện chất lượng đệm lót, tăng độ khô và thông thoáng.
Giai đoạn 7–10 ngày tuổi: Tăng diện tích quây lên 20–30% so với ban đầu. Mục đích để ngan con có không gian vận động, giảm tích tụ amoniac từ phân, tránh tình trạng tụ khít gây stress.
Giai đoạn nuôi dưỡng (29–84 ngày tuổi): Khi chuyển đàn, đảm bảo mật độ nuôi khoảng 7–10 con/m². Điều này giúp ngan con phát triển đồng đều, giảm cạnh tranh thức ăn, nước, tránh cá thể quá bé bị bỏ mặc ở góc chuồng.
Thịt, trứng và bột cá chất lượng cao (5–7% thức ăn): Giúp tăng hàm lượng protein, acid amin thiết yếu cho gan, tụy phát triển.
Premix khoáng–vitamin (2–3%): Bổ sung đầy đủ vi chất, giúp hệ miễn dịch, xương, cơ bắp phát triển cân đối.
Enzyme tiêu hóa (Protease, Amylase): Trộn vào thức ăn hoặc pha vào nước uống trong 3–5 ngày đầu để cải thiện khả năng hấp thu, đặc biệt khi thức ăn chuyển từ dạng mềm sang dạng cám bột.
Tổng kết
Việc úm ngan con mới nở 1 ngày tuổi là bước then chốt quyết định tỷ lệ sống và chất lượng đàn trong những tuần đầu tiên. Người chăn nuôi cần ưu tiên chọn lọc ngan con khỏe mạnh, đúng ngày nở; chuẩn bị chuồng úm đạt chuẩn về vị trí, vệ sinh, chất độn, thiết bị sưởi ấm và chiếu sáng; đồng thời duy trì nhiệt độ (36–37 °C), độ ẩm (60–70 %) và thông gió phù hợp ngay trong ngày đầu.
Chế độ cho uống nước pha điện giải, vitamin, men vi sinh từ giờ đầu, sau đó chờ 12–18 giờ mới cho ăn thức ăn mềm, chia thành nhiều bữa nhỏ để tránh rối loạn tiêu hóa. Bên cạnh đó, cần theo dõi sát hành vi, kiểm tra phân, ghi chép lượng ăn uống, tỷ lệ hao hụt để kịp thời điều chỉnh khi phát hiện dấu hiệu bất thường như viêm phổi, tiêu chảy hay stress nhiệt.
Lưu ý quan trọng là luôn có sẵn nguồn điện dự phòng để tránh tắt đèn sưởi đột ngột, sử dụng men vi sinh rải đều lên chất độn chuồng hàng tuần và linh hoạt mở rộng diện tích quây úm khi ngan con từ 7–10 ngày tuổi. Kết hợp tiêm phòng vaccine đúng lịch (từ ngày 7–10 tuổi), bổ sung vitamin A, D, E và enzyme tiêu hóa, người chăn nuôi sẽ nâng cao hiệu quả phòng bệnh, giúp ngan con phát triển đồng đều, săn chắc.
Khi tuân thủ đầy đủ các bước “cách úm ngan con mới nở 1 ngày tuổi” theo hướng trên, đàn ngan sẽ giảm tối đa tỷ lệ chết, nhanh chóng ổn định và sẵn sàng cho giai đoạn nuôi dưỡng tiếp theo. Chúc bà con thành công trong chăn nuôi!
Email của bạn sẽ không được hiển thị công khai. Các trường bắt buộc được đánh dấu *